محدوده شرعی در کلانشهر تورنتو

چکیده:

محدوده کلانشهری تورنتو به نحوی که خانه های مسکونی با هم پیوستگی داشته باشند، از شرق به غرب عبارت است از شهرهای

Ajax, Pickering, Toronto, Markham, Richmond Hill, Aurora, Newmarket, Vaughan, Brampton, Mississauga, Oakville, Burlington.

بنابراین کسی که قصد دارد از مرز هر کدام از محدوده های فوق (و نه از درب منزل یا مبدأ سفر) به میزان 44 کیلومتر مسافرت کند (یا 22 کیلومتر رفت و برگشت)، چنان که بقیه شرایط را داشته باشد (مثلا شغلش سفر نباشد، برای انجام عمل حرام مسافرت نکند و موارد دیگر)، مسافر محسوب میشود. لازم به ذکر است که همه مراجع تقلید به بلاد کبیره قایل نیستند و این نوشتار برای کسانی قابل استفاده است که مقلّد مرجعی هستند که برای شهری مانند تورنتو به مفهوم بلاد کبیره قایل باشد.

تفصیل بحث:

یکی از مسایل مبتلابه در محدوده کلانشهری تورنتو یا تورنتوی بزرگ (Greater Toronto Area) موضوع «حد ترخّص» و «مسافت شرعی» است. به زبان ساده پرسش اصلی در این جا آن است که «اگر کسی در تورنتوی بزرگ زندگی می کند تا چه حد باید از شهر دور شود تا احکام مسافر (نماز چهار رکعتی را دو رکعت بخواند و روزه را افطار کند) بر او جاری شود؟»

با توجه به این که تورنتو و شهرهای مجاور که به GTA معروف هستند محدوده ای بسیار وسیع را شامل شده و شهرهایی با شهرداریهای مختلف را دربر میگیرد، تشخیص مرز شهر از نظر شرعی (و نه از نظر اداری) با پیچیدگی هایی مواجه میشود. در این خصوص برخی مراجع، قایل به مفهومی با عنوان «بلاد کبیره» برای تشخیص حدود شرعی در شهرهای بزرگ هستند و برخی نیز به این مفهوم قایل نیستند. این نوشتار تلاش دارد به کسانی که از مرجعی تقلید میکنند که برای شهری مانند تورنتو، قایل به بلاد کبیره است، کمک کند تا حدود جغرافیایی شهر تورنتو را دقیقا تعیین کنند. اصولا سبک شهرسازی در آمریکای شمالی با اروپا و آسیا از این لحاظ متفاوت است که شهر در پهنه زمین گسترده شده است. به بیان دیگر معمولا شهرهای آمریکای شمالی با تراکم کم و در مساحت زیاد در سطح زمین گسترش یافته است و رشد شهر بیشتر افقی بوده تا عمودی. از این رو تشخیص این که انتهای شهر تورنتو کجاست، گاهی بسیار دشوار است.

بلاد کبیره محدوده شهرهایی به هم پیوسته هستند که از نظر فقهی یک شهر بسیار بزرگ محسوب میشود ولی در تقسیمات سیاسی و اداری معمولا دربرگیرنده چندین شهر مختلف با شهرداریهای متفاوت است. به همین دلیل، مرز بلاد کبیره بر مرز اداری شهرداری منطبق نیست و باید برای مقاصد شرعی مرزبندی دقیق بلاد کبیره را مشخص کرد. مادامی که افراد در درون محدوده بلاد کبیره جا به جا شوند حتی اگر مسافتی که طی میکنند بیش از مسافت شرعی باشد، مسافر محسوب نمی شوند.

در این رابطه باید ابتدا چند مفهوم را از هم بازشناسی کرد:

آخرِ شهر: جایی که خانه های مسکونی یک شهر (و نه کارخانه ها، محدوده های صنعتی یا فرودگاه) تمام میشود و اتصال بین خانه های شهر از بین می رود. در این نوشتار فاصله 800 متر به عنوان ملاک جداافتادگی خانه های یک شهر از شهر مجاور در نظر گرفته شده است. برای تعیین حد و حدود آخر شهر مبنای عُرفی کفایت میکند. در این نوشتار ملاک هشتصد متر در نظر گرفته شده است زیرا به نظر میرسد در صورت وجود این فاصله بین خانه ها، دیگر بافت مسکونی پیوسته به هم نخواهد بود. مطابق استانداردهای شهرداری تورنتو فاصله متوسط بین سه ایستگاه اتوبوس TTC در محدوده شهر تورنتو بین 600 تا 800 متر می باشد. هشتصد متر فاصله ای است که یک فرد سالم در طی 10 دقیقه میتواند به صورت پیاده طی کند. همچنین اگر دو نفر در این فاصله از هم قرار گرفته باشند به سختی می توانند یکدیگر را ببینند یا صدای هم را بشنوند. از این جهت به نظر میرسد که فاصله 800 متر، معیار عرفی مناسبی برای جدایی بافت مسکونی یک شهر با شهر مجاور باشد. با این حال چنانکه عزیزانی معتقدند که فاصله 800 متر کفایت نمیکند و باید فاصله بیشتری در نظر گرفت، اطلاعات این نوشتار برایشان قابل استناد نخواهد بود و نگارنده خوشوقت خواهد شد که با نظرات دیگر نیز در این خصوص آشنا شود.

حد ترخّص: جایی است که اذان شهر یا روستا شنیده نشود و دیوار‌های آن دیده نشود. ملاک فقیهان در دیده شدن یا نشدن دیوارها، ساختمان‌های معمولی در زمینی صاف است.

مسافت شرعی: به معنای هشت فرسخ شرعی یا معادل 44 کیلومتر مسیر پیمودن (نه فاصله جغرافیایی خط صاف بین دو نقطه بر روی نقشه) است. مسافت شرعی مقدار فاصله از شهر یا روستا است که از نظر احکام شرعی، فردی که قصد تردّد به میزانی بیش از این مسافت داشته باشد، مسافر محسوب میشود و احکام مسافر با وجود سایر شرایط، بر او جاری می گردد.

قصد این نوشته پرداختن دقیق به فتاوای مربوط به احکام مسافر نیست زیرا اطلاعات مربوط به این موضوع در منابع فقهی مرتبط با مراجع تقلید موجود است. هدف اصلی این نوشته، تدقیق محدوده آخرِ شهر در تورنتوی بزرگ می باشد.

با توجه به تطبیق عکس های ماهواره ای Google Earth که در تابستان سال 2018 به روز رسانی شده است، محدوده کلانشهری تورنتو به نحوی که خانه های مسکونی با فاصله 800 متر و کمتر از همدیگر قرار گرفته و با هم پیوستگی دارند، از شرق به غرب عبارت است از شهرهای Ajax, Pickering, Toronto, Markham, Richmond Hill, Aurora, Newmarket, Vaughan, Brampton, Mississauga, Oakville, Burlington. شهرهای مجاور که با درنظر گرفتن ملاک مزبور در محدوده کلانشهری تورنتو قرار ندارند به ترتیب از شرق به غرب عبارتند از: Whitby, Whitchurch, East Gwillimbury, West Gwillimbury, Kettleby, King City, Nobleton, Caledon, Georgetown, Milton, Hamilton. در تصویر زیر محدوده کلی مزبور با رنگ زرد مشخص شده است.

جزییات حدود چهارگانه محدوده کلانشهری تورنتو به ترتیب ذیل می باشد:

محدوده شرقی تورنتو، مرز بین شهرهای Ajax و Whitby میباشد. در این محدوده که بین جاده 41 و بزرگراه 412 بر روی محور بزرگراه 401 قرار گرفته است فاصله خانه ها با یکدیگر حداقل 2 کیلومتر است. به دلیل حریمی که برای بزرگراه 412 در نظر گرفته شده است بعید به نظر می آید که محدوده خانه ها در این بخش در آینده کوتاه یا میان مدت به هم متصل شوند.

محدوده شمالی تورنتو، به ترتیب از شرق به غرب عبارت است از حد شمالی شهر Ajax در محدوده جاده شماره 4، حد شمالی شهر Pickering در محدوده جاده شماره 3 و Finch Avenue، حد شمالی شهر Markham در محدوده خیابان Major Mackenzie Dr E، حد شمالی شهر Newmarket در محدوده جاده شماره 19 (یا خیابان Green Ln E)، حد شمالی شهر Vaughan در محدوده جاده شماره 49 (یا خیابان Teston Rd) و شهر Brampton در حدود جاده شماره 14 (یا خیابان Mayfield Rd) می باشد.

محدوده غربی تورنتو، مرز شهرهای Burlington و Hamilton در محل بزرگراه 403 و بزرگراه شماره 6 می باشد.

در نهایت، محدوده جنوبی تورنتو همان طور که واضح است دریاچه اُنتاریو (Lake Ontario) است.

کسی که قصد دارد از هر کدام از محدوده های فوق (شرقی، غربی یا شمالی) به میزان 44 کیلومتر مسافرت کند (یا 22 کیلومتر رفت و برگشت) اگر حدّ ترخّص را رد کرده باشد (1350 متر بعد از آخرِ شهر)، چنان که بقیه شرایط را داشته باشد (مثلا شغلش سفر نباشد، برای انجام عمل حرام مسافرت نکند و موارد دیگر)، مسافر محسوب میشود. در اصل در مورد کلانشهرها یا بلاد کبیره، حکم تشخیص مسافت شرعی آن است که اگر فرد در داخل محدوده بلاد کبیره جا به جا شود (چه کمتر از 44 کیلومتر چه بیش از آن)، مانند این است که از شهر خارج نشده و از نظر شرعی مسافر محسوب نمیشود. ولی اگر قصد داشته باشد به اندازه 44 کیلومتر از مرز شرعی محدوده کلانشهر سفر کند، آن گاه مسافر محسوب خواهد شد. بنابراین ملاک احتساب مسافت شرعی (8 فرسخ یا 44 کیلومتر) مرز بلاد کبیره است نه مبدأ سفر.

اگر بخواهیم با مثال موضوع را روشن کنیم میتوان گفت کسی که از Brampton عازم Whitby  است، چون قرار نیست به میزان 44 کیلومتر (یا اگر قصد برگشت دارد 22 کیلومتر) از مرز شرقی تورنتو (که همان بزرگراه 412 یا مرز بین شهرهای Ajax و Whitby میباشد) دور شود، مسافر محسوب نمیشود ولی اگر همان فرد تا Port Hope ادامه مسیر دهد، مسافر محسوب میشود. یا همان شخص اگر از محدوده شرقی تورنتو (بزرگراه 412) به میزان بیش از 22 کیلومتر دور شود و قصد داشته باشد که همان مسیر را برگردد، مسافر محسوب میشود. برعکس، کسی که از Whitby عازم Brampton است، چون Whitby جزو کلانشهر تورنتو محسوب نمیشود، در صورت احراز سایر شرایط، مسافر محسوب میشود. کسی که از Hamilton به نیّت سفر به میزان 44 کیلومتر (هشت فرسخ) خارج شود و مثلا به Markham برسد، در صورت احراز سایر شرایط، مسافر محسوب میشود. اما کسی که از Newmarket به دان تاون تورنتو می آید هر چند که ممکن است بیش از 44 کیلومتر طی کرده باشد، به جهت آن که مبدأ سفر او جزو بلاد کبیره تورنتو محسوب میشود، احکام مسافر بر او جاری نمیشود.

کلانشهر تورنتو از سال 2005 به این سو با رشد جمعیت و گسترش چشمگیری مواجه بوده است به نحوی که از نظر نرخ رشد شهری مقام دوم را در آمریکای شمالی در دهه 2010 از آن خود کرده است. با توجه به این نرخ رشد، لازم است که محدوده هایی که در این جا ذکر شد حداقل هر 5 سال یک بار مورد بازنگری قرار گیرد تا چنان که تغییری در آن ها ایجاد شده باشد، لحاظ گردد. از این رو محدوده های ذکر شده برای کلانشهر تورنتو باید بعد از سال 2025 مورد بررسی مجدد قرار گیرد زیرا ممکن است برخی شهرهای مجاور به بافت مسکونی کلانشهر تورنتو ملحق شوند و در آن صورت محدوده های ذکر شده برای تورنتوی بزرگ در این نوشتار دستخوش تغییر خواهد شد.

ذکر این نکته نیز ضروری است که ملاک تشخیص محدوده کلانشهر تورنتو در این نوشتار نه تقسیم بندی های شهری و اداری بلکه پیوستگی بافت خانه های مسکونی به یکدیگر بوده است. از این رو در صورتی که محدوده مشخص شده در این نوشتار برای کلانشهر تورنتو (بلاد کبیره تورنتو) با نقشه های شهرسازی و اداری که از محدوده تورنتوی بزرگ (Greater Toronto Area) منتشر میشود تطابق نداشته باشد، ایرادی وجود ندارد زیرا ملاک تعیین حدود متفاوت بوده است.

در نهایت لازم به ذکر است که چون در خصوص احکام مسافر تنوّع دیدگاه وجود دارد، هر کدام از عزیزان برای جزییات احکام به رساله مرجع تقلید خود مراجعه نمایند و از این نوشته فقط برای تعیین مرز محدوده کلانشهر تورنتو استفاده نمایند. لطفا در صورت تمایل نظرات و پیشنهادات خود را درباره این نوشتار به ایمیل نگارنده به نشانی hdrezvani7@gmail.com ارسال نمایید.